Sprawozdanie z udziału członków Stowarzyszenia Lex Super Omnia w XXIV edycji Dni Edukacji Prawniczej
W dniach od 16 do 18 listopada 2020 roku członkowie Stowarzyszenia Lex Super Omnia na zaproszenie Europejskiego Stowarzyszenia Studentów Prawa „Elsa” wzięli udział w XXIV edycji Dni Edukacji Prawniczej. Wydarzenie to od lat wpisuje się w kalendarz prestiżowych projektów edukacyjnych. W tym roku prokuratorki i prokuratorzy z Lex Super Omnia przygotowali prelekcje i wykłady dla studentów prawa z wielu ośrodków akademickich w całym kraju. Zaproponowane tematy cieszyły się dużym zainteresowaniem i entuzjazmem wśród młodych adeptów sztuki prawniczej, a ich różnorodność dawała możliwość wszechstronnego zapoznania się z tajnikami naszej pracy. Koordynatorem projektu z ramienia Lex Super Omnia był Pan prokurator Robert Kmieciak, który sprawnie pokierował organizacją zespołu prokuratorów – wykładowców, dając wsparcie zwłaszcza debiutantom. Powyższe pozwoliło na opracowanie ciekawej oferty wykładów i prelekcji, które z dużym zaangażowaniem były następnie wygłaszane przez prelegentów.
Pani Prokurator Aleksandra Malinowska-Bizon wygłosiła dla gdańskiego oddziału Elsy wykład pt. „Prawda czy fałsz – prokurator o kulisach śledztw w sprawach przestępczości seksualnej”, zwracając uwagę na specyfikę postępowań dotyczących tego typu spraw oraz wyzwań jakie stawiają one przed prokuratorem. Słuchacze mogli dowiedzieć się na co, w toku prowadzenia takiego śledztwa, zwraca się szczególną uwagę, jaka winna być kolejność przeprowadzanych czynności procesowych oraz jak umiejętnie oceniać – w świetle aktualnych badań psychologicznych, psychiatrycznych i seksuologicznych – zebrany materiał dowodowy. Prelegentka zwróciła również uwagę na fakt, iż seksualność jest jedną z najintymniejszych dziedzin aktywności życiowej człowieka więc badanie stanu faktycznego w przypadku takich spraw wymaga od prokuratora szczególnej wiedzy, delikatności i wrażliwości.
Pan prokurator Alfred Staszak goszcząc ze swoim wykładem zatytułowanym „Kryminologia i kryminalistyka w obliczu śmierci człowieka” przybliżył studentom z Zielonej Góry zagadnienia związane ze śmiercią człowieka jako przedmiotu zainteresowania kryminologii i kryminalistyki. W trakcie wykładu skoncentrował się na różnych przestępstwach, których finalnym efektem jest śmierć, jak również szeroko omówił studentom problematykę udziału prokuratora na miejscu zdarzenia ze skutkiem śmiertelnym i potrzebę rozpatrywania przebiegu zdarzenia pod kątem różnych kwalifikacji prawnych. Zwrócił jednocześnie uwagę na potrzebę przeprowadzenia rzetelnych oględzin miejsca zdarzenia i znaczenie zabezpieczenia śladów kryminalistycznych dla dalszego biegu sprawy i jej procesowego finału. Z kolei na zaproszenie poznańskiego oddziału Elsy prokurator Alfred Staszak wprowadził studentów swoją prelekcją zatytułowaną „Podsłuch procesowy i operacyjny w postępowaniu karnym, a prawo do tajemnicy korespondencji” w tajniki niejawnych metod zbierania informacji w postaci podsłuchu. Wykład poświęcony był konstytucyjnemu prawu każdego obywatela do tajemnicy korespondencji, a studenci dowiedzieli się jakie warunki, muszą zostać spełnione, aby podsłuch był legalny i mógł być wykorzystany w procesie karnym jako dowód w sprawie. Omówiono z nimi przepisy art. 19 Ustawy o Policji oraz konsekwencje nowelizacji przepisów postępowania karnego zmieniających art. 168b k.pk. i art. 237a k.p.k.
Również dla społeczności akademickiej z Zielonej Góry swój wykład pt. „Waga prawidłowego zabezpieczenia źródeł dowodowych na miejscu zdarzenia, a ustalenie stanu faktycznego” przedstawił Pan prokurator Rober Kmieciak. Temat prelekcji zawierał w sobie trzy istotne elementy: wagę prawidłowego ujawniania i zabezpieczania śladów kryminalistycznych – dowodów rzeczowych, inaczej rzeczowych źródeł dowodowych, dokonywanie tych czynności na miejscu zdarzenia oraz sumę tych zdarzeń prawnych implikujących możliwość dokonania prawdziwego stwierdzenia – ustalenia stanu faktycznego w postępowaniu karnym. Studentom przedstawiono cały tok postępowania obejmujący: czynności niezbędne na miejscu zdarzenia podejmowane w trybie art. 308 k.p.k., czynności postępowania przygotowawczego oraz czynności postępowania jurysdykcyjnego. Podsumowaniem było przekazanie studentom wiedzy na temat odpowiedniej, prawidłowej i zupełnej subsumpcji procesowej zabezpieczonych śladów – dowodów na miejscu zdarzenia (przestępstwa) przez uprawniony organ procesowy.
Swoją wiedzą i doświadczeniem ze studentami białostockiej Elsy podzielił się podczas wykładu na temat „Statusu podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym” Pan prokurator Andrzej Grygoruk, który rozpoczął od najistotniejszych elementów dotyczących wszczęcia postępowania karnego, a następnie omówił szczegółowo sytuację procesową podejrzanego od momentu wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów, poprzez możliwość jego zmiany lub uzupełnienia, aż po etap jego ogłoszenia podejrzanemu. Studenci zostali również zapoznani z wiedzą na temat przesłuchania podejrzanych, a także konsekwencji w sferze praw i obowiązków osoby ze statusem podejrzanego.
Dla olsztyńskiej społeczności akademickiej swój wykład pt. „Udział nieletniego i małoletniego w procesie karnym na etapie postępowania przygotowawczego w świetle przepisów i praktyki prokuratorskiej” wygłosiła Pani prokurator Anna Surowiak. Jej celem było przybliżenie studentom uregulowań ustawowych dotyczących wieku sprawcy przestępstwa, jako granicy możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej w oparciu o przepisy kodeksu karnego, a także przedstawienie kategorii przestępstw, za które nieletni po ukończeniu 15 lat może odpowiadać karnie, z jednoczesnym zwróceniem uwagi na różnice kształtowania się odpowiedzialności karnej pomiędzy tzw. dorosłym sprawcy, a nieletnim w świetle przepisów art. 10 k.k. Podczas wykładu przedstawiono studentom zarys metodyki prowadzenia przez prokuratora postępowania przygotowawczego, w którym występuje nieletni sprawca czynu zabronionego. Wykład obejmował również dużą dawkę informacji na temat małoletniego jako strony postępowania przygotowawczego, a w szczególności warunków jego przesłuchania w trybie art. 185 a k.p.k. oraz udziału prokuratora w tej czynności.
Studentom z Rzeszowa o „Roli prokuratora w oględzinach miejsca zdarzenia oraz oględzinach i otwarciu zwłok” opowiadał Pan prokurator Bogusław Olewiński. Studenci dowiedzieli się, że oględziny to prawnie dopuszczalny sposób uzyskiwania informacji o przestępstwie ale przede wszystkim czynność procesowa, w trakcie której organ prowadzący oględziny po szczegółowym zapoznaniu się z ich przedmiotem, którym może być miejsce, osoba, rzecz lub zwłoki, podejmuje działania polegające na wykrywaniu, zabezpieczaniu i wstępnym zbadaniu szeroko rozumianych śladów kryminalistycznych w celu wyjaśnienia charakteru i okoliczności powstałego zdarzenia oraz ustalenia jego sprawcy. W trakcie wykładu studenci dowiedzieli się, że oględziny miejsca zdarzenia są dokonywane w pierwszej fazie postępowania przygotowawczego i mają na celu uzyskanie jak największej ilości informacji o zdarzeniu, a także zabezpieczenie wszelkich śladów i rzeczowych źródeł dowodowych.
W Lublinie prelekcję na temat „Samobójstwo a zbrodnia upozorowana” wygłosiła Pani prokurator Małgorzata Duszyńska, która omówiła prezentowany temat poprzez przeprowadzenie analizy poszczególnych rodzajów samobójczej śmierci gwałtownej (upadek z wysokości, powieszenie, otrucie, utopienie, zgon w wyniku interakcji z pojazdem szynowym, zgon w wyniku ran odniesionych działaniem ostrego narzędzia, zgon w wyniku postrzału z broni palnej, zgon w wyniku działania prądu elektrycznego, samobójstwo ze sprowokowanym udziałem policjanta i in.) w kontekście przeprowadzanych przez prokuratora oględzin zwłok i miejsca zdarzenia. Podczas prelekcji omówiono także uregulowania polskiego systemu prawnego związane ze śmiercią samobójczą i zagrożeniem jej wystąpienia.
W Krakowie podczas XXIV Dni Edukacji Prawniczej stowarzyszenie Lex Super Omnia reprezentował Pan prokurator Waldemar Starzak, który przedstawił studentom wykład na temat „Konsensualnych trybów zakończenia postępowania karnego”. Podczas prelekcji omówił instytucje opisane w art. 335 § 1 i 2 k.p.k. oraz w art. 387 § 1 k.p.k., a także przesłanki jakie muszą zostać spełnione by doszło do wydania wyroku oraz najczęstsze uchybienia popełniane zarówno przez prokuratorów jak i sędziów. Jakkolwiek wykład poświęcony był tematyce konsensualnych trybów zakończenia postępowania karnego to studenci ciekawi byli również tego, jak na co dzień wygląda praca prokuratora, jej plusy i minusy oraz tego co przemawia za wybraniem tego zawodu.
Pan prokurator Marek Gorzkowicz w ramach wykładu pt. „ Rola prokuratora w oględzinach miejsca zdarzenia oraz oględzinach i otwarciu zwłok” zdradzał tajniki tych czynności procesowych łódzkiej społeczności akademickiej. Podczas prelekcji przybliżono studentom uregulowania ustawowe dotyczące oględzin miejsca zdarzenia oraz oględzin i otwarcia zwłok, w szczególności art. 207 k.p.k. i §169 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 kwietnia 2016 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Nadto wskazano studentom, że zarówno oględziny miejsca zdarzenia oraz oględziny i otwarcie zwłok są czynnościami z jednej strony procesowymi, a z drugiej kryminalistycznymi, których poprawne dokonanie daje podstawę do dalszego procesu dowodowego, a w konsekwencji wykrycia, oskarżenia i skazania sprawcy przestępstwa.
„Pozakarne, karnomaterialne i karnoprocesowe instrumenty przeciwdziałania przemocy w rodzinie” były tematem wykładu Pana prokuratora Dominika Mrozowskiego dla toruńskiego oddziału Elsy. Studentom przedstawiono tematykę przemocy domowej i prawnych możliwości jej zapobiegania oraz przeciwdziałania. Omówiono szczegółowo samo zjawisko przemocy przez pryzmat jego skutków społecznych, psychologicznych oraz przede wszystkim prawnych. W tym kontekście studenci dowiedzieli się czym jest procedura „Niebieskiej Karty” oraz Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Wykład obejmował tematycznie całe spektrum prawnokarnej oceny zachowania się sprawcy przemocy w rodzinie. Wskazano także na formy jakie może ona przybierać od przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, po ekonomiczną oraz tzw. zaniedbania. Ujęcie nie tylko prawne ale również psychologiczne i socjologiczne czyniło prelekcję kompletną.
Na zaproszenie warszawskiego oddziału Elsy o „Statusie podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym” opowiedział Pan prokurator Andrzej Piaseczny. Podczas wykładu studenci dowiedzieli się, że osoba podejrzana to nie to samo co podejrzany oraz jakie warunki muszą zaistnieć, aby postępowanie przygotowawcze przeszło z fazy ad rem w fazę ad personam. Omówiono także problematykę praw jakie przysługują podejrzanemu według kodeksu postępowania karnego oraz ich gwarancji na kanwie norm prawa międzynarodowego. Studenci poznali również sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego.
„Profil psychologiczny w pracy prokuratora” był tematem wykładu Pani prokurator Aleksandry Antoniak-Drożdż również dla warszawskich studentów prawa. Prelekcja odpowiadała na pytania czym jest psychologia śledcza, na czym polega istota profilowania kryminalnego oraz jaki jest potencjał i możliwości wykorzystania w pracy prokuratora profilu psychologicznego sprawcy przestępstwa, ofiary czy osoby zaginionej? Studenci mogli dowiedzieć się tego jaka jest moc dowodowa profilu psychologicznego i czy istnieje możliwość wykorzystania go w sądzie.
Wszystkie wykłady odbywały się w formie on-line i choć dla wielu prelegentów była to nowość wszystkim po zakończonych zajęciach towarzyszyło przekonanie, że „nie taki diabeł straszny”. Budujący jest fakt, iż wykłady z prokuratorkami i prokuratorami z Lex Super Omnia cieszyły się dużą popularnością i zyskały świetne opinie w ankietach ewaluacyjnych. Studenci chętnie wchodzili w relacje z wykładowcami, zadając pytania nie tylko związane z samymi tematami wykładów ale również dotyczące zawodu prokuratora.
Wydarzenie było zatem doświadczeniem, które pokazało jak ważny z punktu widzenia przyszłości prokuratury jest dialog z młodym pokoleniem przyszłych prawników. Otwarci na wiedzę, świetnie zorganizowani oraz przygotowani do dyskusji studenci dają nadzieję, że pokolenie to w przyszłości zasili szeregi służby prokuratorskiej budując nowy etos tego zawodu. Zanim to jednak nastąpi przed nami staje wyzwanie stałej obecności w akcjach i projektach edukacyjnych dzięki, którym możemy młodym prawnikom przekazać swoją wiedzę i dzielić się doświadczeniami związanymi z wykonywaniem zawodu prokuratora. Niezależna prokuratura nie może zatem pozostawać wyłącznie odległym „marzeniem”. Jej idea musi kiełkować poprzez każdą formę działalności stowarzyszenia Lex Super Omnia, w tym również edukację i dydaktykę.
Dziękując Europejskiemu Stowarzyszeniu Sudetów Prawa za zaproszenie do tego projektu mamy nadzieję na dalszą owocną współpracę, do której zachęcamy również członków Lex Super Omnia. Kontakt ze społecznością studencką dał nam dużo dobrej energii i satysfakcji, które skutkować będą inspiracją do dalszych działań na polu edukacyjnym.
Aleksandra Antoniak-Drożdż
