Informacja dotycząca opinii nr 892/2017 z dnia 11 grudnia 2017 r. w sprawie ustawy Prawo o prokuraturze przyjętej przez Komisję Wenecką na 113 Sesji Plenarnej

11 grudnia 2017 r. w toku 113 Sesji Plenarnej Komisja Wenecka przyjęła opinię nr 892/2017 w sprawie ustawy z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze. Opinia została wydana na prośbę Przewodniczącego Komitetu Monitorującego Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i jej wydanie poprzedziła wizyta delegacji Komisji Weneckiej w Warszawie w dniach 25-26 października 2017 r. W trakcie wizyty przedstawiciele Komisji spotkali się między innymi z przedstawicielami Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Sądownictwa, Senatu, Sejmu, Sądu Najwyższego, Prawniczych Izb Zawodowych, Kancelarii Prezydenta, Prokuratora Generalnego, a także z przedstawicielami stowarzyszeń prokuratorów, w tym Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia.

Niezależnie od osobistego spotkania z delegacją Komisji Weneckiej, już wcześniej, bo 25 sierpnia 2017 r. prezes naszego Stowarzyszenia złożył na ręce Przewodniczącego Komisji Weneckiej Gianni Buquicchio pismo zawierające stanowisko Stowarzyszenia na temat wprowadzonych w Polsce nowych regulacji ustrojowych prokuratury wynikających z przyjęcia przepisów ustaw z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze i Przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze.

Komisja Wenecka w swojej opinii, która w całości (w wersji angielskiej i polskiej) została zamieszczona na naszej stronie internetowej, dokonała oceny rozwiązań przyjętych w obu tych aktach prawnych, przede wszystkim w świetle europejskich standardów mających znaczenie dla legislacji odnoszącej się do działania prokuratury, a także istniejących dobrych praktyk w tym zakresie.

W głównych aspektach swojej opinii Komisja Wenecka podzieliła stanowisko zaprezentowane w skierowanym do niej piśmie Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia i wskazała przede wszystkim, iż połączenie urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, czyli urzędu politycznego z urzędem najwyższego prokuratora, któremu towarzyszy wzrost uprawnień Prokuratora Generalnego w zakresie zarządzania systemem prokuratorskim, w tym uprawnienia, które umożliwiają Ministrowi Sprawiedliwości bezpośrednią ingerencję w konkretne sprawy, nie spełnia standardów międzynarodowych. Połączenie funkcji politycznej z prokuratorską generuje szereg problemów nie do przezwyciężenia w obszarze rozdzielenia systemu prokuratorskiego od sfery politycznej, co jest wymagane przez art. 103 Konstytucji. Problemy związane z połączeniem stanowisk Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości pogłębia wejście w życie ustawy o ustroju sądów powszechnych, która nadaje Ministrowi Sprawiedliwości ogromne uprawnienia, w szczególności prawo do odwoływania i zastępowania prezesów sądów.

Komisja Wenecka podkreśliła, że prokuratura powinna być odpolityczniona, a urzędy Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości rozdzielone, a nadto uznała, iż:

  • każde polecenie uchylające czynności prokuratora podległego powinno być uzasadnione,
  • ustawa powinna jasno stanowić, że strony w sprawie mają dostęp do poleceń wydawanych przez prokuratora przełożonego,
  • prokurator podległy powinien mieć możliwość zakwestionowania ważności polecenia na podstawie jego niezgodności z prawem lub niewłaściwym uzasadnieniem odwołując się do sądu lub niezależnego organu,
  • ograniczone okoliczności, w których Prokurator Generalny może zwrócić się o przeprowadzenie czynności operacyjnych, bezpośrednio związanych z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, a także zapoznać się z materiałami zgromadzonymi w toku takich czynności, winny być jasno określone.

Cały tekst opinii nr 892/2017 Komisji Weneckiej można znaleźć tutaj.

Lex Super Omnia
Stowarzyszenie Prokuratorów "Lex Super Omnia" to polska organizacja, skupiająca niezależnych prokuratorów. Jej celem jest promowanie wartości niezależności prokuratury oraz utrzymanie standardów etycznych w służbie sprawiedliwości. W ostatnich latach stowarzyszenie aktywnie uczestniczyło w działaniach na rzecz niezależności prokuratury w Polsce, angażując się m.in. w inicjatywy wspierające akcję pomocy sędziom.