Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia „Lex Super Omnia”

24 i 25 maja 2018 roku w Polanicy – Zdroju odbyło się drugie Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia „Lex Super Omnia”, na które licznie stawili się prokuratorzy z całego kraju.

Prezes Stowarzyszenia prok. Krzysztof Parchimowicz przedstawił szczegółowe sprawozdanie z pracy zarządu w ostatnich 12 miesiącach. Oprócz przedstawienia zagadnień organizacyjnych, przypomniał zebranym liczne spotkania i inicjatywy, w których brali udział członkowie Stowarzyszenia, takie między innymi jak:

  • współpraca z organizacjami i stowarzyszeniami prawniczymi, w tym Stowarzyszeniem Sędziów Polskich „Iustitia” i „Themis”, jak również organizacjami pozarządowymi: Helsińską Fundacją Praw Człowieka i Amnesty International Polska,
  • udział w spotkaniu z Wysokim Komisarzem Rady Europy ds. Praw Człowieka w siedzibie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka,
  • udział w spotkaniu z reprezentantami Stowarzyszenia Prawników Amerykańskich (ABA),
  • spotkanie ze specjalnym sprawozdawcą ONZ ds. niezależności sędziów – Diego Garcia-Sayán, dotyczące zmian ustrojowych prokuratury i konsekwencji jej podporządkowania władzy wykonawczej,
  • udział w pracach Porozumienia Samorządów Zawodowych i Stowarzyszeń Prawniczych, do którego LSO zostało przyjęte 18 września 2017 r.,
  • współpraca ze Stowarzyszeniem Europejskich Sędziów i Prokuratorów dla Demokracji i Wolności (MEDEL) i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Prokuratorów – International Association of Prosecutors (IAP), udział w spotkaniach i konferencjach organizowanych przez te grona,
  • współpraca z Unią Prokuratorów Republiki Czeskiej.

Prezes Stowarzyszenia podkreślił, że aktywność zarządu związana była z realizacją zadań statutowych, uszczegółowionych przez pierwsze Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia, które dnia 27 maja 2017 r. stosowną uchwałą określiło plan prac i zadania zarządu. Aktywność ta związana była również z sytuacją wymiaru sprawiedliwości w Polsce i w Europie. Przykładem jest podjęta przez zarząd dnia 12 czerwca 2017 r. uchwała w sprawie represji politycznych stosowanych wobec sędziów i prokuratorów w Turcji.

Ponadto zarząd Stowarzyszenia objął honorowym patronatem dwie konferencje naukowe.  Pierwszą z nich było V Krakowskie Forum Karnistyczne, które odbyło się 9 czerwca 2017 r. Honorowym patronatem Zarząd Stowarzyszenia objął także II Śląskie Forum Karnoprocesowe, w ramach którego w dniu 12 października 2017 r. w Katowicach odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa pt. „Konstytucyjne podstawy procesu karnego”. Członkowie Stowarzyszenia wzięli udział w obu tych konferencjach jako paneliści. Nadto aktywnie wzięliśmy udział w międzynarodowej konferencji Cybersecurity, dotyczącej bezpieczeństwa danych i informacji, zapobiegania cyberatakom oraz bezpieczeństwu sieciowemu, w toku której członek LSO był moderatorem jednego z paneli.

Członkowie naszego Stowarzyszenia wzięli także aktywny udział jako paneliści w konferencji pt. „Wymiar sprawiedliwości. Ewolucja czy rewolucja?”, zorganizowanej przez „Themis” i Rzecznika Praw Obywatelskich 4 września 2017 r. oraz w I Kongresie Praw Obywatelskich, zorganizowanym przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który odbył się w grudniu 2017 r.

Zarząd Stowarzyszenia objął także patronatem projekt edukacji prawnej zainicjowany przez Stowarzyszenie Obrony Wartości w Krakowie, który dotyczy kształtowania świadomości prawnej wśród młodzieży, jak również konferencję naukową pt. „Kryptonim cela. Polskie wydarzenia kryminalne XX i XXI wieku” zorganizowaną przez Koło Naukowe Prawników UMCS w Lublinie.

W związku z opublikowaniem na stronach internetowych Rady Europy informacji o wniosku skierowanym przez Komitet Monitoringu Parlamentarnego Zgromadzenia Rady Europy do Komisji Weneckiej w przedmiocie zaopiniowania ustawy Prawo o prokuraturze, zarząd Stowarzyszenia podjął decyzję o przygotowaniu stanowiska, obejmującego informacje o przebiegu prac legislacyjnych nad projektem tej ustawy w polskim parlamencie jak również o nowych regulacjach ustrojowych prokuratury wynikających z przyjęcia przepisów ustaw z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze i Przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze. Stanowisko to zostało przekazane Panu Gianni Buquicchio – Przewodniczącemu Komisji Weneckiej. Członkowie zarządu Stowarzyszenia uczestniczyli w spotkaniu z przedstawicielami Komisji Weneckiej w ramach wizyty studyjnej w Polsce.

W okresie zmian w wymiarze sprawiedliwości w Polsce Stowarzyszenie wspólnie z innymi organizacjami prawniczymi i pozarządowymi sygnowało w dniach 30 sierpnia 2017 r. i 18 grudnia 2017 r. dwa listy do Prezydenta RP Andrzeja Dudy, dotyczące ustaw o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa. Stowarzyszenie skierowało również własny apel do Prezydenta RP o skorzystanie z prawa veta wobec ustaw o Krajowej Radzie Sądownictwa, o ustroju sądów powszechnych oraz o Sądzie Najwyższym. Ponadto zarząd Stowarzyszenia skierował apel do Sędziów RP o powstrzymanie się od kandydowania do wybieranej przez polityków Krajowej Rady Sądownictwa, jak również apel do Sędziów Sądu Najwyższego o pozostanie w SN w imię gwarancji zachowania niezawisłości sędziowskiej, rzetelności oraz uczciwości i szacunku dla tych obywateli, którzy będą trwać w obronie Konstytucji, praworządności i zasad państwa prawa.

Dnia 9 marca 2018 roku odbyła się konferencja pt. „Prokuratura w Polsce w XXI wieku – wyzwania ustrojowe i procesowe, którą zarząd Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia” zorganizował we współpracy z Wydziałem Nauk Społecznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Relacja z konferencji znajduje się na naszej stronie internetowej. W konferencji wzięli udział przedstawiciele Unii Czeskich Prokuratorów, przebywający w Warszawie na zaproszenie zarządu Stowarzyszenia.

Funkcjonujący w Stowarzyszeniu Zespół ds. legislacji pod wodzą prok. Jarosława Onyszczuka opracował opinie o 23 projektach aktów normatywnych przekazanych do opiniowania przez Porozumienie Samorządów Zawodowych i Stowarzyszeń Prawniczych lub ujawnionych w ramach monitorowania działań legislacyjnych, podejmowanych przez różne podmioty. Wśród przedstawionych opinii znalazły się nadzwyczaj obszerne i merytoryczne oceny odnoszące się do projektu ustawy z dnia 26 września 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, do projektu ustawy o jawności życia publicznego z 23 października 2017 r. Ponadto zespół przedstawił uwagi między innymi do prezydenckiego projektu ustawy o Sądzie Najwyższym, do kodeksu karnego, nowych regulacji w zakresie przepadku korzyści uzyskanej z przestępstwa.

Podejmowane przez zarząd stanowiska i uchwały w ważnych sprawach zamieszczane były sukcesywnie na stronie Stowarzyszenia, na której ponadto informujemy o aktywności medialnej członków Stowarzyszenia, czyli o ich wypowiedziach dla różnych mediów oraz o publikacjach.

Trzykrotnie skierowaliśmy apel do Krajowej Rady przy Prokuratorze Generalnym o poddaniu projektu nowego zbioru zasad etyki konsultacji środowiska. Zwróciliśmy uwagę na fakt, iż obowiązek współpracy przy wykonywaniu zadań ustawowych z organizacjami zrzeszającymi prokuratorów wynika wprost z treści art. 3 § 1 pkt 13 ustawy Prawo o prokuraturze, toteż pomijanie tej powinności przez Krajową Radę było postrzegane przez zarząd jako nierespektowanie obowiązującego prawa. Ostatecznie przedstawiliśmy krytyczną opinię odnośnie projektu Zbioru Zasad Etyki Zawodowej Prokuratorów.

Znaczącą aktywnością członków zarządu Stowarzyszenia stanowiło gromadzenie i analizowanie informacji na temat działalności prokuratury w latach 2016 – 2017. Do Prokuratury Krajowej, prokuratur regionalnych, prokuratur okręgowych i rejonowych skierowano ok. 300 wniosków w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Uzyskane odpowiedzi posłużyły za podstawę opracowania Raportu o „dobrej zmianie” w prokuraturze w latach 2016 – 2017, który został zaprezentowany podczas Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia w Polanicy – Zdroju, a który wkrótce zostanie opublikowany na naszej stronie internetowej.

Po przedstawieniu sprawozdania przez prezesa zarządu, uczestnicy Walnego Zebrania Członków Stowarzyszenia jednogłośnie udzielili zarządowi absolutorium.

Odbywające się w dniach 24-25 maja 2018 roku Walne Zebranie Członków Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia” stało się także forum rzeczowej i niezwykle interesującej dyskusji  o kształcie i modelu Prokuratury RP. Nie budzi już bowiem żadnych wątpliwości, a pokazały to dane zgromadzone przez Stowarzyszenie i zaprezentowane w stosownym raporcie, iż wprowadzony ustawą z dnia 28 stycznia 2016 roku projekt ostatecznie się nie sprawdził. Doprowadził bowiem jedynie do upolitycznienia prokuratury, nie wpływając wymiernie na poprawę skuteczności i jakości realizacji jej zadań, przynajmniej w takim zakresie w jakim były one zapowiadane.

Z tego też względu, zdaniem członków Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia” prokuratura wymaga radykalnej przebudowy zarówno w aspekcie ustrojowym, jak i funkcjonalno-organizacyjnym.

Jak wynika z przeprowadzonej dyskusji zasadnicze kierunki zmian winny zmierzać ku zapewnieniu jej niezależności zewnętrznej i wyodrębnienie ze struktur władzy wykonawczej. W sposób oczywisty może to zostać zrealizowane  poprzez ponowne rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego i właściwe usytuowanie prokuratury jako ważnego elementu wymiary sprawiedliwości w Polsce. Z powyższym łączy się też kwestia przyszłego modelu prokuratury. Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex Super Omnia” od samego początku swojego istnienia opowiadało się za modelem sądowym z ograniczeniem czynności dochodzeniowych, które obecnie w sposób nadmierny angażują prokuratorów w realizację czynności stricte policyjnych, ograniczając ich aktywność oskarżycielską przed sądem. Takie też poglądy wyrazili członkowie Stowarzyszenia, opowiadając się za zbliżeniem prokuratury do sądu oraz właściwym wyważeniem obowiązków w zakresie prowadzenia postępowań przygotowawczych. Niektóre zadania powinny zostać ograniczone, szczególnie w zakresie nadzoru nad dochodzeniami, który – jak pokazuje praktyka – z racji ogromnej liczby spraw, wielokrotnej konieczności przekazywania ich pomiędzy policją a prokuraturą staje się niewydolny i ma w istocie charakter formalny. W tego typu najprostszych sprawach rola prokuratora, podobnie jak to jest w innych systemach, winna sprowadzać się do podejmowania decyzji o skierowaniu aktu oskarżenia i następnie popierania go przed sądem. Jest to jeden z kierunków zmian oczekiwanych przez prokuratorów nadzorujących i prowadzących  wielokrotnie po sto kilkadziesiąt postępowań. Oczywiście winno to wiązać się z wieloma dalszymi udogodnieniami dotyczącymi usprawnienia prowadzenia postępowań przygotowawczych. Jako przykład takiego udogodnienia należy wskazać likwidację instytucji przedłużania postępowań przygotowawczych. Od wielu lat jest ona krytykowana jako przejaw nieuzasadnionego formalizmu, z którą nie łączy się w istocie żaden realny wpływ na merytoryczny poziom śledztwa lub dochodzenia. Zdaniem Stowarzyszenia należy także dążyć do wyeliminowania tych wszystkich niedogodności ustrojowych w ramach wewnętrznej struktury prokuratury, które mają wpływ na codzienna realizacje zadań. Kluczowym rozwiązaniem w tym zakresie jest postulowana przez członków Stowarzyszenia i to dość jednogłośnie likwidacja nadzoru służbowego w prokuraturze. Doświadczenia wielu lat jego funkcjonowania pokazują, iż jest on niewydolny i wielokrotnie zbędny. Rezygnacja z instytucji przedłużania postępowań przygotowawczych w jeszcze większym stopniu wpłynie na brak uzasadnienia dla jego funkcjonowania. Wystarczające w tym zakresie winno okazać się pozostawienie kierownikom jednostek uprawnień kontrolnych, które mogłyby być realizowane w poszczególnych sprawach (incydentalnie) przez wyznaczonych prokuratorów lub powołane zespoły.

Zdaniem członków Stowarzyszenia „Lex Super Omnia” nie budzi żadnych wątpliwości, iż zasadniczym zadaniem każdego prokuratora powinno być realizowanie funkcji oskarżycielskich przed sądem, jak też prowadzenie śledztw oraz podejmowanie decyzji o skierowaniu aktu oskarżenia do sądu. Powyższy zakres zadań, zwłaszcza po ewentualnej likwidacji nadzoru poddaje w wątpliwość konieczność utrzymywania czterostopniowej struktury prokuratury. W tym kontekście coraz bardziej oczywistym staje się wniosek o konieczności likwidacji jednego szczebla, co pozwoliłoby na efektywniejsze zarządzanie prokuraturą, a z drugiej strony eliminowałaby wiele niepokojących zjawisk (np. system awansowy) zachodzących w instytucji, których świadkami jesteśmy w chwili obecnej.

Jak widać z powyższej relacji, spotkanie członków Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex Super Omnia” w Polanicy – Zdroju było niezwykle merytoryczne i nie ograniczyło się do kwestii formalnych, wymaganych ustawą o stowarzyszeniach. Przede wszystkim przeprowadziliśmy bardzo ciekawą dyskusję o naszej wizji prokuratury. Będziemy tę dyskusję kontynuować.

Oczywiście nie samym prawem żyje człowiek, a nawet prokurator, więc my także oderwaliśmy się na chwilę od ważnych dyskusji i udaliśmy się na wycieczkę do Skalnego Miasta w Czechach.

Lex Super Omnia
Stowarzyszenie Prokuratorów "Lex Super Omnia" to polska organizacja, skupiająca niezależnych prokuratorów. Jej celem jest promowanie wartości niezależności prokuratury oraz utrzymanie standardów etycznych w służbie sprawiedliwości. W ostatnich latach stowarzyszenie aktywnie uczestniczyło w działaniach na rzecz niezależności prokuratury w Polsce, angażując się m.in. w inicjatywy wspierające akcję pomocy sędziom.