Członkowie LSO biorą udział w międzynarodowych konferencjach prawniczych – Kromieryż 5-6 listopada 2018 roku, Sofia 16 listopada 2018 roku

W ciągu ostatnich kilku tygodni przedstawiciele Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia wraz z członkami Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia wzięli udział, na zaproszenie organizatorów, w dwóch międzynarodowych konferencjach, których tematem ujmując to najogólniej była kondycja wymiaru sprawiedliwości w starciu z polityką.

I. Pierwszą z tych konferencji było spotkanie w Kromieryżu w dniach 5 i 6 listopada 2018 roku w Akademii Wymiaru Sprawiedliwości Czech zorganizowane przez Unię Czeskich Prokuratorów i Unię Sędziów. Organizatorzy konferencji zaproponowali niezwykle aktualny temat: Vztah politické moci a justice v zemích Visegrádu to jest: Związek władzy politycznej i wymiaru sprawiedliwości w krajach Grupy Wyszehradzkiej.
Jako prelegenci podczas konferencji wystąpili: Tomáš Němeček czeski dziennikarz i prawnik, praski działacz samorządowy, Vojtěch Šimíček prawnik, wykładowca, od 2014 roku sędzia czeskiego Trybunału Konstytucyjnego, Jacek Bilewicz przedstawiciel Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia, Katarzyna Wróbel – Zumbrzycka przedstawicielka warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, prof. András László Pap prawnik i politolog z Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Budapeszcie, Pavol Žilinčík prawnik i politolog, dyrektor Departamentu Ochrony Praw Człowieka w biurze słowackiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wykład prof. A. L. Papa na temat dochodzenia Węgier do ustroju demokracji nieliberalnej będzie przedmiotem odrębnego opracowania. W związku z w tym skoncentruję się na wypowiedziach innych uczestników konferencji.
Jacek Bilewicz i Katarzyna Wróbel – Zumbrzycka w swoich wypowiedziach przedstawili systematyczny, krytyczny wykład zmian w Polsce, które nastąpiły od uchwalenia ustawy Prawo o prokuraturze, zmian w Trybunale Konstytucyjnym, przez zmiany w sądach powszechnych, Krajowej Radzie Sądownictwa aż po zmiany w Sądzie Najwyższym. Temat jest, co do zasad znany nam wszystkim, więc nie ma potrzeby jego szerszego omawiania.
Odnosząc się do wystąpień prelegentów czeskich i słowackiego to różnica pomiędzy tymi krajami a Polską i Węgrami sprowadza się do skali zjawiska i przyjętych metod działania polityków w stosunku do wymiaru sprawiedliwości, czy mówiąc ściślej poszczególnych jego przedstawicieli. Ani w Czechach, ani na Słowacji nie ma na razie działań zmierzających do ustrojowych zmian szeroko rozumianej władzy sądowniczej. Są natomiast powtarzające się ataki na poszczególnych prokuratorów, sędziów prowadzących konkretne postępowania, orzekających w konkretnych sprawach, które dotyczą lub zagrażają konkretnym politykom, partiom czy to będącym u władzy, czy to znajdującym się w opozycji. Te ataki przybierają najczęściej postać swojego rodzaju nagonki medialnej prowadzonej przy użyciu „zaprzyjaźnionych” mass mediów, mediów społecznościowych. Często ubrane są w hasła wolności słowa i wolności wypowiedzi.
Jednakże, jak podkreślali mówcy na podstawie konkretnych przykładów, tego rodzaju ataki mają za zadanie zdeprecjonowanie działań konkretnych osób, poderwanie zaufania do ich profesjonalizmu, obiektywizmu doprowadzenie do uzyskania wpływu lub do odsunięcia konkretnych osób od prowadzenia konkretnych spraw. Sytuacje takie powtarzają się w Czechach, występują na Słowacji. W czasie dyskusji, jaka się wywiązała uczestnicy konferencji podnosili, że nie potrafią wskazać jakiegoś remedium na tego rodzaju zagrożenia wskazując, że ich zdaniem oliwy do ognia dolewa populizm szerzący się w Europie.
Końcowa konstatacja wygłoszona na podsumowanie konferencji przez Jana Lato przewodniczącego Unii Czeskich Prokuratorów stwierdzała, że Unia od dłuższy okresu śledzi sytuację w Polsce, wyraża pełne wsparcie polskim prokuratorom i sędziom, którzy zwracają uwagę na ingerencję władzy politycznej w wymiar sprawiedliwości i – biorąc pod uwagę rozwój sytuacji w Polsce i na Węgrzech – bacznie przygląda się temu, co dzieje się w Czechach.

II. Druga z konferencji, zorganizowana przez MEDEL i Stowarzyszenie Sędziów Bułgarskich odbyła się w Sofii w dniu 16 listopada 2018 roku. Temat konferencji była rola sędziów w publicznej debacie na temat prawa.
Tym razem organizatorzy skoncentrowali się na zagadnieniu czy i pod jakimi warunkami sędziowie mają prawo i obowiązek udziału w debacie publicznej dotyczącej prawa, czy powinni być ustami ustawy, czy też zachodzą takie sytuacje, kiedy nie powinni, a nawet nie wolno im milczeć na temat tego, co robią z prawem politycy.
Jako prelegenci podczas konferencji wystąpili między innymi: prof. Hans Petter Graver z Uniwersytetu w Oslo, autor książki: „Judges against Justice”, sędzia Monika Frąckowiak ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, prof. Jacek Barcik profesor nadzwyczajny na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Jako rezultat konferencji przyjęto deklarację przygotowaną przez MEDEL, w której między innymi: „MEDEL uznaje rosnącą rolę sędziów i prokuratorów w publicznej debacie na temat praworządności. Sędziowie są nie tylko uprawnieni, ale mają obowiązek uczestniczyć w informowaniu społeczeństwa o prawach obywateli i umacnianiu zrozumienia zasad państwa prawa. Sędziowie powinni wypowiadać się publicznie, gdy narusza się praworządność i powinni wyrażać swoją dezaprobatę dla przepisów, które nie respektują tej zasady. Obowiązek sędziów wstrzymywania się od udziału w publicznej debacie nie może usprawiedliwiać braku aktywności. Sędzia nie musi mówić o sprawach, które prowadzi, ale ten sam sędzia jest w stanie wyjaśnić prawo i jego zastosowanie. Sędzia pełni edukacyjną rolę we wspieraniu prawa, podobnie jak inne instytucje o tej samej misji. Kiedy zagrożona jest demokracja i podstawowe prawa i wolności, ograniczenia sędziego w wystąpieniach publicznych nie mają uzasadnienia. (…) Podobnie Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoich aktach uznaje prawo sędziów do udziału w publicznej debacie na temat kwestii dotyczących ich statusu i zarządzania sądownictwem. Taka debata jest w pełni zgodna z art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. (…) Stowarzyszenia sądowe odgrywają kluczową rolę w debacie publicznej, dążąc do zwiększenia wartości praworządności i nadrzędności praw podstawowych. Poprzez niezależne stowarzyszenia sędziowie i prokuratorzy mogą wypełnić swój obowiązek uczestniczenia w debacie na temat praworządności, nie łamiąc zasad etycznych ograniczających wolność słowa.
MEDEL obserwuje z niepokojem nasilające się ataki na sędziów. Ataki takie są rezultatem nie tylko udziału sędziów w publicznej debacie, ale także wynikiem podejmowania przez nich decyzji niespełniających oczekiwań władzy wykonawczej. Szczególnie niepokojące są skoncentrowane ataki polityków z rządu i mediów zależnych od rządu w Polsce i Bułgarii.
MEDEL przypomina, że opinia № 18 Consultative Council of European Judges (Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich – pełny tekst opinii nr 18 w j. polskim jest dostępny na stronie Rady: https://www.coe.int/en/web/ccje/home ) z 2015 roku, stwierdziła, że istnieje wyraźna granica pomiędzy wolnością wypowiedzi i uzasadnioną krytyką z jednej strony, a brakiem szacunku i niepotrzebnej presji na system sądowy, i że publiczna krytyka sądownictwa zawsze musi spełniać wymogi określone w artykule 10 ustęp 2 EKPCz (…)”.
MEDEL deklaruje swoje pełne poparcie i solidarność ze wszystkimi zastraszanymi wymiarami sprawiedliwości i wzywa społeczności sądowe w Europie do rejestrowana wszystkich przypadków nacisków politycznych na sądownictwo. MEDEL zobowiązuje się do publikowania ich na całym świecie.”
Do notatki z konferencji załączono prezentacje sędzi Moniki Frąckowiak i prof. Jacka Barcika dostępne w naszej zakładce w j. angielskim – link tutaj.

Opracował: Jerzy Iwanicki.