Informacja dotycząca opinii nr 892/2017 z dnia 11 grudnia 2017 r. w sprawie ustawy Prawo o prokuraturze przyjętej przez Komisję Wenecką na 113 Sesji Plenarnej

11 grudnia 2017 r. w toku 113 Sesji Plenarnej Komisja Wenecka przyjęła opinię nr 892/2017 w sprawie ustawy z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze. Opinia została wydana na prośbę Przewodniczącego Komitetu Monitorującego Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy i jej wydanie poprzedziła wizyta delegacji Komisji Weneckiej w Warszawie w dniach 25-26 października 2017 r. W trakcie wizyty przedstawiciele Komisji spotkali się między innymi z przedstawicielami Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Sądownictwa, Senatu, Sejmu, Sądu Najwyższego, Prawniczych Izb Zawodowych, Kancelarii Prezydenta, Prokuratora Generalnego, a także z przedstawicielami stowarzyszeń prokuratorów, w tym Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia.

Niezależnie od osobistego spotkania z delegacją Komisji Weneckiej, już wcześniej, bo 25 sierpnia 2017 r. prezes naszego Stowarzyszenia złożył na ręce Przewodniczącego Komisji Weneckiej Gianni Buquicchio pismo zawierające stanowisko Stowarzyszenia na temat wprowadzonych w Polsce nowych regulacji ustrojowych prokuratury wynikających z przyjęcia przepisów ustaw z 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze i Przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze.

Komisja Wenecka w swojej opinii, która w całości (w wersji angielskiej i polskiej) została zamieszczona na naszej stronie internetowej, dokonała oceny rozwiązań przyjętych w obu tych aktach prawnych, przede wszystkim w świetle europejskich standardów mających znaczenie dla legislacji odnoszącej się do działania prokuratury, a także istniejących dobrych praktyk w tym zakresie.

W głównych aspektach swojej opinii Komisja Wenecka podzieliła stanowisko zaprezentowane w skierowanym do niej piśmie Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia i wskazała przede wszystkim, iż połączenie urzędów Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, czyli urzędu politycznego z urzędem najwyższego prokuratora, któremu towarzyszy wzrost uprawnień Prokuratora Generalnego w zakresie zarządzania systemem prokuratorskim, w tym uprawnienia, które umożliwiają Ministrowi Sprawiedliwości bezpośrednią ingerencję w konkretne sprawy, nie spełnia standardów międzynarodowych. Połączenie funkcji politycznej z prokuratorską generuje szereg problemów nie do przezwyciężenia w obszarze rozdzielenia systemu prokuratorskiego od sfery politycznej, co jest wymagane przez art. 103 Konstytucji. Problemy związane z połączeniem stanowisk Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości pogłębia wejście w życie ustawy o ustroju sądów powszechnych, która nadaje Ministrowi Sprawiedliwości ogromne uprawnienia, w szczególności prawo do odwoływania i zastępowania prezesów sądów.

Komisja Wenecka podkreśliła, że prokuratura powinna być odpolityczniona, a urzędy Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości rozdzielone, a nadto uznała, iż:

• każde polecenie uchylające czynności prokuratora podległego powinno być uzasadnione,
• ustawa powinna jasno stanowić, że strony w sprawie mają dostęp do poleceń wydawanych przez prokuratora przełożonego,
• prokurator podległy powinien mieć możliwość zakwestionowania ważności polecenia na podstawie jego niezgodności z prawem lub niewłaściwym uzasadnieniem odwołując się do sądu lub niezależnego organu,
• ograniczone okoliczności, w których Prokurator Generalny może zwrócić się o przeprowadzenie czynności operacyjnych, bezpośrednio związanych z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, a także zapoznać się z materiałami zgromadzonymi w toku takich czynności, winny być jasno określone.

Cały tekst opinii nr 892/2017 Komisji Weneckiej można znaleźć tutaj.