Opinia na temat projektu ustawy o urzędnikach i pracownikach administracyjnych sądów powszechnych, sądów wojskowych oraz powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury z 29 maja 2019 roku.

Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex super omnia” w swoich wystąpieniach wielokrotnie zwracało uwagę na bardzo ciężką sytuację materialną urzędników i innych pracowników prokuratury i wyrażało krytyczne stanowisko wobec braku realnych działań kierownictwa prokuratury, ministerstwa sprawiedliwości, rządu i parlamentu, które mogłyby poprawić zaistniałą sytuację. Brak działań w tym zakresie budzi sprzeciw w szczególności wobec znacznego zwiększania budżetu prokuratury w latach 2017-2019 o odpowiednio 500 i 700 milionów złotych. Patologia ta uniemożliwia stworzenie w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury profesjonalnej, wykwalifikowanej i wynagradzanej adekwatnie do nakładów pracy kadry urzędniczej, która jest podstawą prawidłowego funkcjonowania tychże jednostek.

Zmianę systemu wynagradzania urzędników i pracowników administracyjnych prokuratury wprowadzić ma projekt ustawy o urzędnikach i pracownikach administracyjnych sądów powszechnych, sądów wojskowych oraz powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (data projektu – 29 maja 2019 r.).

Zdaniem autorów projektu wyrażonym w uzasadnieniu, nowa ustawa ma kompleksowo i wyczerpująco regulować zasady zatrudniania, w tym wynagrodzenia urzędników i pracowników nie będących urzędnikami w sądach powszechnych, wojskowych i jednostkach organizacyjnych prokuratury. Przepisy powszechnego prawa pracy mają obowiązywać w stosunku do tej grupy pracowników jedynie w zakresie nieuregulowanym w ustawie.

Ustawa statuuje podział pracowników zatrudnionych w instytucjach wymiaru sprawiedliwości na urzędników, którym przysługuje status funkcjonariuszy publicznych i pracowników administracyjnych.

Pozytywnie należy ocenić oparcie wynagrodzenia o stawkę przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 39, 730 i 752). Stanowi to uwzględnienie postulatów pracowników prokuratury i umożliwi wzrost ich wynagrodzeń w sposób adekwatny do wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.

Jednak pozostałe zawarte w projekcie regulacje dotyczące wynagrodzenia mają charakter nieprecyzyjny i niestety wpisują się w obecną politykę legislacyjną zmierzającą do przejęcia ręcznej kontroli nad funkcjonowaniem organów wymiaru sprawiedliwości, także w zakresie urzędników i pracowników administracyjnych prokuratur.

Wątpliwości budzi wprowadzenie aż 22 stawek wynagrodzenia zasadniczego. Jest ich bardzo dużo, wobec przyjętego nieprecyzyjnego, sprowadzającego się w praktyce do dowolności, kryterium przyznania urzędnikom i pracownikom administracyjnym wyższych stawek wynagrodzenia określonych w art. 22 ust. 9 projektu ustawy. Jedynym precyzyjnym kryterium jest tu czteroletni okres, jaki musi upłynąć od przyznania poprzedniej stawki. Art. 22 ust. 8 przyznaje przy tym kierownikowi jednostki uprawnienie do przyznania urzędnikowi, bez określenia precyzyjnych kryteriów, wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego. Może to prowadzić do utrwalenia istniejącej obecnie dywersyfikacji wynagrodzeń osób wykonujących tę samą pracę i zajmujących równorzędne stanowisko oraz tworzenia się tzw. kominów płacowych.

Represyjny charakter ma także likwidacja w projekcie zasady gwarancji zatrudnienia dla urzędników zniesionego sądu lub jednostki prokuratury. W art. 3 wprowadzono bowiem możliwość rezygnacji z tej zasady w odniesieniu do likwidowanego sądu lub jednostki prokuratury, czyli w praktyce możliwe będzie to w każdym przypadku.

Dodatkowo art. 18 ust. 2 dopuszcza zatrudnienie urzędnika poza normalnymi godzinami pracy, w niedziele i święta. Brak jest przy tym określenia zasad takiego zatrudnienia oraz tego czy za taką pracę należy się wynagrodzenie jak za pracę w godzinach nadliczbowych i w dni świąteczne. Możliwość ta, bez określenia precyzyjnych warunków korzystania z niej, może być wykorzystywana także jako instrument represyjny w stosunku do urzędników.

Nie można również pozytywnie ocenić przewidzianej art. 6 ust. 3 możliwości obsadzenia wolnego stanowiska z pominięciem konkursu „w szczególnie uzasadnionych przypadkach”, co w praktyce oznacza zatrudnienie dowolnych osób bez przeprowadzania konkursu.

W politykę stosowaną w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury określaną jako „polityka kija i marchewki” wpisuje się rygorystyczny system kar dla urzędników określony w art. 22 projektu. Kontrowersje budzi zwłaszcza wysokość kary porządkowej obniżenia wynagrodzenia zasadniczego na okres od miesiąca do trzech miesięcy, w wysokości do 30 %.

Wskazując na opisane powyżej kwestie stwierdzić należy, iż projekt ustawy o urzędnikach i pracownikach administracyjnych sądów powszechnych, sądów wojskowych oraz powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury przewiduje, iż nowe zasady wynagradzania urzędników i pracowników administracyjnych prokuratury wejdą w życie dopiero od 2021 roku, o ile oczywiście ustawa zostanie uchwalona. Do tego czasu urzędnicy i pracownicy administracyjni prokuratury otrzymują wynagrodzenie na dotychczasowych zasadach. Nie ustalono przy tym w sposób precyzyjny, jak nastąpi zaszeregowanie poszczególnych urzędników i pracowników administracyjnych w związku z nowym systemem wynagradzania.

Opracował Paweł Pik – członek zarządu Stowarzyszenia Prokuratorów „Lex super omnia”