UCHWAŁA ZARZĄDU LSO w sprawie prac nad projektem ustawy o ustroju prokuratury

Uchwała zarządu Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia z dnia 8 grudnia 2024 roku w sprawie prac Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury nad projektem ustawy o ustroju prokuratury.

Zarząd Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia wyraża jednoznaczne poparcie dla prac Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury mających na celu opracowanie projektu ustawy o nowym ustroju prokuratury, która musi działać w interesie zwykłego obywatela, a nie w interesie polityków, niezależnie od ich partyjnych barw.

Zarazem jednak, aby przygotowywana nowa ustawa ustrojowa rzeczywiście skutkowała ustanowieniem niezależnej od polityków oraz skutecznej w zwalczaniu przestępczości, także nowego rodzaju, wynikającej z zagrożeń ładu międzynarodowego, konieczne jest zawarcie w niej unormowań gwarantujących:

1. Rozdzielenie politycznego stanowiska Ministra Sprawiedliwości, które podlega Prezesowi Rady Ministrów, od funkcji Prokuratora Generalnego. Jest to, nie tylko w naszym przekonaniu, ale także w przeświadczeniu najwybitniejszych przedstawicieli świata polskiej nauki, pierwszy i niezbędny krok do odebrania rządowi, a zatem władzy wykonawczej, wpływu na prokuraturę. Wyniki badań opinii publicznej wskazują, że takiego rozwiązania domaga się także większość obywateli Polski. Z uwagi na konieczność zapewnienia należytego autorytetu Prokuratorowi Generalnemu, kandydaci na to stanowisko muszą być prokuratorami wykazującymi się co najmniej 20 latami czynnej służby w prokuraturze. Niezależnie od powyższego Prokurator Generalny musi posiadać mandat społeczeństwa, któremu służy, a zatem powinien być wybierany na wniosek Krajowej Rady Prokuratorów przez Sejm za zgodą Senatu.
2. Zracjonalizowanie i uproszczenie struktury prokuratury, która – także w powszechnym odczuciu – jest niewydolna, a jej nadmiernie skomplikowana struktura skutkuje pogłębieniem biurokracji i rzeczywistym oddaleniem prokuratury od obywateli, a nadto negatywnie wpływa na sprawność prowadzonych postępowań. Aby naprawić tę niewydolną strukturę konieczne jest: zniesienie Prokuratury Krajowej i utworzenie w jej miejsce Prokuratury Generalnej, likwidacja szczebla regionalnego oraz zmniejszenie liczby prokuratur okręgowych. To uproszczenie struktury skutkować będzie oszczędnością budżetową, przy zachowaniu tej samej liczby etatów orzeczniczych, wykorzystywanych jednak racjonalnie. Zarazem jednak podkreślamy, że to uproszczenie nie może skutkować mniejszym niż dotąd dostępem obywateli do prokuratur rejonowych, a projekt Komisji musi to uwzględniać. Równocześnie za konieczne uważamy wyrównanie wielkości etatowych poszczególnych jednostek celem wyrównania obciążenia ilością spraw oraz liczbą dyżurów. Ponieważ w naszym przekonaniu prokuratorzy, niezależnie od miejsca swoje służby są równi, wykonują te same lub zbliżone czynności, brak jest podstaw do różnicowania ich wynagrodzeń z uwagi na stanowiska tytularne. Uważamy zatem, że nowa ustawa powinna wprowadzać jednolity status prokuratora, w którym wynagrodzenie podstawowe (powiązane z wynagrodzeniem podstawowym sędziów 1:1) zależne będzie od wysługi lat, a dodatki (części ruchome wynagrodzenia) uzależnione od szczebla, gdzie prokurator pełni służbę oraz od sprawowanych funkcji dodatkowych (na przykład kierowniczych).
3. Stałe powiązanie wynagrodzeń prokuratorów z wynagrodzeniami sędziów poprzez zawarcie w nowej ustawie mechanizmu zapewniającego równość płac prokuratorów i sędziów, przy czym wynagrodzenia prokuratorów pełniących służbę na szczeblu rejonowym odpowiadałyby wynagrodzeniom sędziów sądów rejonowych, natomiast wynagrodzenia prokuratorów pełniących służbę na szczeblu okręgowym odpowiadałyby wynagrodzeniom sędziów sądów okręgowych. Zdajemy sobie sprawę, że aby rozwiązanie to było sprawiedliwe i aby wynagrodzenia rzeczywiście były równe, konieczne będzie zlikwidowanie nagród finansowych prokuratorów oraz dodatków specjalnych, których sędziowie nie mają. Uważamy jednak, że w przeciwnym wypadku prokuratorzy w istocie byliby lepiej sytuowani od sędziów, co uniemożliwiłoby powiązanie ich płac, a zarazem doświadczenie lat minionych wskazuje, że nagrody nie przyznawane były za rzeczywiste sukcesy w pracy śledczej, ale stanowiły przejaw korupcji instytucjonalnej. Stałe, ustawowe wprowadzenie powiązania wynagrodzeń prokuratorów i sędziów, będzie stanowiło ogromny postęp w gwarantowaniu prokuratorom godnego wynagrodzenia w porównaniu z obecnymi rozwiązaniami, które tego nie gwarantują.
4. Wprowadzenie gwarancji całkowitej niezależności dla prokuratorów poprzez zapewnienie im autonomii i swobody w wykonywaniu czynności służbowych w prowadzonych postępowaniach (za wyjątkiem sytuacji, gdy prokurator będzie wykonywać czynności w imieniu i z upoważnienia Prokuratora Generalnego, na przykład przed Trybunałem Konstytucyjnym), zapewnienie stabilności referatu, obiektywny i oparty na jawnych zasadach przydział spraw. Każdy prokurator musi być osobiście odpowiedzialny za prowadzone postępowanie i nikt nie może w nie ingerować, w przeciwnym wypadku nie tylko niezależność prokuratora staje się pustym słowem, a odpowiedzialność za prowadzenie sprawy rozmywa się na szereg osób. Każdy prokurator powinien samodzielnie decydować o sposobie prowadzenia i rozstrzygania sprawy w oparciu o przepisy prawne, orzecznictwo sądów oraz własne doświadczenie, a nie w oparciu o naciski przełożonych lub osób trzecich.

Te postulaty: rozdzielenia funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości, spłaszczenia struktury organizacyjnej przy jednoczesnym wprowadzeniu jednolitego statusu prokuratora, ustawowego powiązania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów oraz gwarancji niezależności i samodzielności muszą w naszym przekonaniu zostać zawarte w nowej ustawie, nad którą pracuje Komisja, w przeciwnym bowiem wypadku ustawa ta jedynie iluzorycznie uniezależni prokuraturę od świata polityki.

Zarazem za konieczne uważamy rozpoczęcie prac legislacyjnych nad aktem prawnym mającym na celu zapewnienie godziwego wynagrodzenia i warunków pracy urzędnikom prokuratury, przede wszystkim poprzez: powiązanie wynagrodzeń pracowników prokuratury i prokuratorów systemem mnożnikowym, co zapewni coroczną, automatyczną waloryzację wynagrodzeń urzędników, a także wyrównanie wynagrodzeń urzędników na tych samych stanowiskach.

Zarząd Stowarzyszenia Prokuratorów

Lex Super Omnia