Relacja z Kongresu Prawników Polskich w Katowicach 20 maja 2017 r.

20 maja 2017 roku w Katowicach odbył się Kongres Prawników Polskich. Przedstawiciele Stowarzyszenia Lex Super Omnia wzięli udział w obradach, a swój udział zaakcentowaliśmy naszym znakiem firmowym.

Uczestników Kongresu i zaproszonych gości powitali organizatorzy – prof. Krystian Markiewicz, Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia, mec. Jacek Trela, Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej i mec. Maciej Bobrowicz, Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
Sędzia Krystian Markiewicz podkreślił, że sędziowie mają obowiązek zabierać głos, by chronić wartości konstytucyjne. „Pozostawiamy politykę politykom, lecz apelujemy, by wymierzanie sprawiedliwości pozostawić niezależnym sądom.” Mocno zabrzmiały słowa sędziego o tym, że ochrony godności i praw człowieka nie da się przehandlować za słupki w sondażach.
Mec. Jacek Trela podkreślił, że prawnicy zgromadzeni w Katowicach nie są przeciw. „Jesteśmy za państwem prawa i za wolnościami obywatelskimi.”
Mec. Maciej Bobrowicz wspomniał o idei powołania społecznej komisji kodyfikacyjnej, która powinna podjąć prace zarzucone przez komisje kodyfikacyjne.

Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego prof. Małgorzata Gersdorf przypomniała, że Kongres odbywa się w 100 lecie Sądu Najwyższego, a rocznica ta jest dobrą okazją do mówienia o wymiarze sprawiedliwości. Sądownictwo jako filar państwa postało bowiem rok wcześniej niż Państwo Polskie. Dzisiejszy Kongres nawiązuje do godnej tradycji przedwojennych zjazdów prawników polskich, z których jeden odbył się również w Katowicach.
Odpowiadając na pytanie, dlaczego tutaj jesteśmy, Pani Prezes powiedziała, że trwa głęboki kryzys prawno – ustrojowy państwa. Trybunał Konstytucyjny istnieje tylko teoretycznie, zniszczona została niedoskonała, ale jednak istniejąca kiedyś niezależność prokuratorów, a Prokuratorowi Generalnemu przyznano władzę iście królewską. Podkreśliła, że władza sądownicza jest najsłabszą z władz, jakie wymienia konstytucja, lecz jest ona władzą odrębną i bardzo ważną. W myśl słów „cedant arma togae” (niech oręż ustąpi przed togą), należy pamiętać, że sędzia nie może być zepchnięty do roli posłusznego wykonawcy aktów oskarżenia i wniosków o tymczasowe aresztowanie.
Pani prof. Małgorzata Gersdorf zwróciła uwagę, że ostatnio wielką karierę zrobiło hasło „apolityczności”. Społeczeństwu wmawia się, że sędzia ma milczeć i wykonywać polecenia polityków, grzejących się świetle mediów. Natomiast zdaniem Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego, sędziowie powinni przedstawicielom władzy ustawodawczej i wykonawczej przypominać, aby miarkowali się w swym dążeniu do władzy absolutnej, która „deprawuje absolutnie”. Szczególny obowiązek recenzowania polityków spoczywa dziś na sędziach sprawujących różne funkcje.
Mocno zabrzmiały słowa Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego, która przypomniała wszystkim zebranym, że przysięgali na konstytucję, niektórzy nawet przed Bogiem, ale nie przed partią polityczną.
Jakie wskazówki zostawiła uczestnikom Kongresu Pani prof. Małgorzata Gersdorf? Wskazała, że nie chodzi o to, byśmy narzekali, a czas na rozpamiętywanie zła kiedyś nadejdzie. Teraz powinniśmy stworzyć platformę współpracy i w ramach obowiązujących praw pracować nad reformą wymiaru sprawiedliwości. Państwo Polskie potrzebuje dzisiaj projektów dobrych ustaw. Kończąc, Pani profesor życzyła opamiętania tym, którzy niszczą dziś niezależność sądów.

W swojej wypowiedzi Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar nawiązał do postulatów Okrągłego Stołu, dotyczących niezależnego sądownictwa i niezawisłych sędziów. Przypomniał, że od 1989 roku na podstawie tych zasad budujemy system demokratycznego państwa prawnego. Wartości takie jak niezależność sądów i niezawisłość sędziów nie są zasadami abstrakcyjnymi, lecz są ściśle związane z prawem do sądu.

Kean Lenaerts, prezes Trybunału Sprawiedliwości UE, podkreślał, że mocna demokracja bazuje na mocnym sądownictwie. Przypomniał, że przez wieki sędziowie budowali system sprawiedliwości i umacniali ochronę prawa człowieka. – Demokracja jest tak silna jak chronione są indywidualne prawa, zaś efektywność ochrony tych praw oparta jest o silne sądownictwo. To niezależne sądy w krajach Unii Europejskiej wydają orzeczenie uznawane przez niezależne sądy innego kraju Unii. Ta zasada zaufania jest podstawą funkcjonowania wspólnego obszaru sprawiedliwości. Ten łańcuch niezależnych sądów jest istotą demokracji, jej gwarantem. Po Brexit Polska jako jeden z największych krajów UE ma tu istotną rolę do odegrania – podkreślał. Dodał, że jest świadkiem, jak prawnicy polscy ramię w ramię bronią niezależności sądowniczej w Polsce i wyraził pewność, że jej obronią. – Yes, you can! – zakończył.

Biorący udział w jednym z paneli prof. Jerzy Stuhr wyraził nadzieję, że deklaracje przedmówców będą chronić go jako obywatela. Powiedział, że czeka na głos wybitnych prawników w sprawie obrony konstytucji i niezawisłości sądów. Wspominał swojego ojca, prokuratora, który pracę rozpoczął właśnie w Katowicach. Nigdy nie należał do partii, ponieważ był przekonany, że nie wolno być uwikłanym w żadne powiązania polityczne. Wybrał wolność i niezależność i ten gen wolności zaszczepił synowi. Swoje wystąpienie prof. Jerzy Stuhr zakończył przypominając słowa Andrzeja Wajdy, iż „Są ludzie, którym wolność jest do życia bezwzględnie potrzebna. A innym nie.”

Prof. Adam Strzembosz, były Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, opierając się na postulatach zgłoszonych przez działaczy Solidarności sądowej w 1981 roku, wskazał na punkty graniczne, po przekroczeniu których kończy się niezawisłość sędziów. Przypomniał, że selekcja do zawodu sędziego musi opierać się na wynikach nauczania i kryteriach moralnych, których oceny dokonuje organ niezależny od władzy. Asesorzy mają być niezależni od organu, który ich powołał. Awans sędziego i powołanie na dane stanowisko nie może zależeć od partii politycznej. Prezesi sądów powinni być powoływani przez ministra sprawiedliwości spośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez zgromadzenie ogólne.
Pan profesor przestrzegł, że brak niezawisłości prezesa sądu jest dla sędziów śmiertelną pułapką. Proponowane obecnie rozwiązania przekraczają standardy PRL. W stanie wojennym sędziów karano przenoszeniem do innych wydziałów, dlatego gwarancją dla niezawisłości sędziowskiej jest także to, że zmiana wydziału możliwa jest za zgodą kolegium sądu.

Prof. Maciej Gutowski, adwokat, przestrzegł, że kiedy do sądu wchodzi polityka, wychodzi z niego sprawiedliwość. Widać to na przykładzie Trybunału Konstytucyjnego.

Prof. Krystian Markiewicz przedstawił pomysł włączenia w system wymiaru sprawiedliwości sędziów obywatelskich, nazywanych „handlowymi”. Jest to kolejny projekt przygotowany przez Stowarzyszenie Iustitia. Wyraził nadzieję, że prawnicy zebrani na Kongresie są gotowi na zmiany usprawniające wymiar sprawiedliwości.

Prof. Wojciech Popiołek, kierownik Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego i radca prawny stwierdził, że kiedy władza ustawodawcza zapomina o zasadach państwa prawnego, to wówczas władza sądownicza musi dokonywać korekt, mając na względzie prawa człowieka. Obrazowo porównał większość parlamentarną do „faceta z młotkiem, dla którego wszystko wygląda jak gwóźdź”. Musi on liczyć się z władzą sądowniczą. Podkreślił, że ten kto ogranicza niezawisłość sędziowską, ten narusza zasady demokratycznego państwa prawnego.

Na stronie internetowej Kongresu Prawników Polskich www.kongresprawnikow.info znajdują się punktowe podsumowania paneli w postaci najważniejszych tez płynących z wystąpień. Link tutaj.