Kolejne wystąpienie Zarządu LSO do Prokuratora Krajowego w sprawie zapewnienia bezpieczeństwa prokuratorów i pracowników prokuratury w okresie epidemii COVID-19.
Warszawa, dnia 3 kwietnia 2020 r.
Pan Bogdan Święczkowski
Prokurator Krajowy
W nawiązaniu do wystąpienia Stowarzyszenia Lex Super Omnia do Prokuratora Krajowego w dniu 26 marca 2020 r., komunikatem Prokuratury Krajowej z dnia 27 marca 2020 r. oraz mając na względzie polecenie Zastępcy Prokuratora Generalnego z dnia 1 kwietnia 2020 r. sygn. PK I BP 024.8.2020 w dalszym ciągu uznajemy za naszą powinność zwrócić uwagę na niewystarczające środki podejmowane celem zapewnienia bezpieczeństwa prokuratorów realizujących obowiązki służbowe.
Z treści komunikatu Prokuratury Krajowej wynika, że: „Prokuratura Krajowa podjęła wszystkie niezbędne działania służące ochronie życia i zdrowia oraz zapewnieniu bezpiecznych warunków pracy prokuratorów i pracowników prokuratury.(…) W Prokuraturze Krajowej 24 marca 2020 r. powołany został Zespół do spraw koordynacji działań w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury w celu przeciwdziałania epidemii COVID-19. Do jego zadań należy m.in. ocena zarówno występujących, jak i potencjalnych zagrożeń dla życia i zdrowia prokuratorów oraz pracowników prokuratury, a także zapewnienie ciągłości działania jednostek prokuratury.
Wszystkie prokuratury mają zapewnione niezbędne środki ochronne, w tym środki dezynfekujące, maseczki, rękawiczki i kombinezony konieczne do bezpiecznego wykonywania czynności procesowych. W ramach swoich budżetów mają one również zabezpieczone środki na ten cel. Mimo tego powołany Zespół podjął działania w celu zabezpieczenia dostaw niezbędnych środków ochrony od wielu producentów, zmierzając do uzyskania znacznej ilości środków ochronnych, szczególnie maseczek i kombinezonów. Środki te zostały rozdzielone do poszczególnych jednostek prokuratury zgodnie z ich potrzebami”.
Tymczasem z polecenia z dnia 1 kwietnia 2020 r. sygn. PK I BP 024.8.2020 wynika, że to kierownikom poszczególnych jednostek wydano plecenie „zabezpieczenia odpowiednich środków ochrony indywidualnej dla prokuratorów pełniących dyżury zdarzeniowe, uczestniczących w sekcjach i wykonujących inne, potencjalnie niosące zagrożenie czynności procesowe”.
Pojawia się zatem pytanie, czy treść komunikatu Prokuratury Krajowej zawierała rzetelne informacje, czy istotnie powołany zespół zabezpieczył dostawy niezbędnych środków ochronnych, szczególnie maseczek i kombinezonów, a nadto czy środki te istotnie zostały rozdzielone do poszczególnych jednostek, skoro Zastępca Prokuratora Generalnego poleca w tym zakresie dokonać zabezpieczenia przez kierowników poszczególnych jednostek?
Należy wskazać, że zgodnie z art. 207 § 2 kodeksu pracy to pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, w tym powinien organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
Pracodawca jest także zobowiązany wyposażyć pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Adekwatnie do art. 237 6 § 3 kodeksu pracy pracodawca może dostarczyć pracownikom jedynie środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.
Zatem przekazane środki powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności stosownie do zestawienia produktów wykorzystywanych podczas zwalczania COVID-19 według wskazań Ministerstwa Zdrowia.
Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny zgodnie ze wskazaniami Ministerstwa Zdrowia w dniu 30.03.2020 r. poinformował, iż odzież ochronna (kombinezony/fartuchy) chroniące przed czynnikami biologicznymi powinna spełniać, zgodnie z wytycznymi konsultanta krajowego w dziedzinie chorób zakaźnych z dnia 30.03.2020 r., określone warunki, by mogła skutecznie ochronić pracowników prokuratury. Podobnie wypowiadał się także Inspektor Sanitarny z Częstochowy. Zatem adekwatny do sytuacji zagrożenia zakażeniem COVID-19 stój powinien:
- spełniać wymagania normy EN 14126 dotyczącej odzieży ochronnej wg co najmniej wyszczególnionych warunków:
– posiadać odporność na przenikanie skażonej cieczy pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego – klasa 4 i wyższa,
– być odpornym na przenikanie czynników infekcyjnych pod wpływem mechanicznego kontaktu z substancjami zawierającymi skażone ciecze – klasa 4 i wyższa,
– wykazywać odporność na przenikanie skażonych ciekłych aerozoli – klasa 2 i wyższą, - fartuch powinien być wiązany z tyłu na troki z dodatkowym górnym zapięciem na przylepiec
- lub kombinezon ochronny najlepiej typ 4 wg klasyfikacji zgodnie z EN 14605;
- być wyposażony w rękawy z elastyczną silikonową taśmą zabezpieczającą,
- być wykonany z materiału minimum 1 klasy palności,
- być wykonany z barierowej włókniny polipropylenowej SMS, bez zawartości lateksu, polietylenu, celulozy do procedur wysokiego ryzyka,
- posiadać szwy połączenia trwałe i rozdzielne płaskie,
- być pakowany w indywidualne opakowanie.
Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny poinformował, iż maski przeznaczone dla osób, które nie wykonują zawodów medycznych powinny spełniać, zgodnie z wytycznymi konsultanta krajowego w dziedzinie chorób zakaźnych, następujące warunki:
- maseczki mogą być wykonane z tkanin bawełnianych, bawełnianych z domieszką elastanu, bawełnianych z lnem, lnianych, poliestrowych 100%, wiskozowych z domieszką poliestru, poliamidowych z poliestrem, fizeliny,
- materiały, z których wykonane są maseczki powinny posiadać certyfikat STANDARD 100 OEKO-TEX,
- materiał powinien mieć możliwość prania w temperaturze 60 stopni C,
- maseczki powinny być wiązane z tyłu na troki lub mieć gumkę umożliwiającą założenie maseczki o uszy,
- wykonanie z materiału minimum 1 klasy palności,
- w części środkowej zakładki (harmonijka) umożliwiająca dopasowanie maseczki do kształtu twarzy – zakrycie nosa, ust i brody,
- w jednej krawędzi wzmocnienie umożliwiające dopasowanie maseczki do nosa zapewniające szczelność przylegania,
- rozmiar wyrobu „na płasko” co najmniej 17,5 cm na 9 cm,
- pakowany w indywidualne opakowanie, następnie w opakowanie zbiorcze.
Pomorski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wskazał, iż gogle powinny być wykonane z materiału umożliwiającego dezynfekcję; ochraniacze na buty i rękawiczki ochronne powinny być jednorazowe.
Wobec powyższego należy ponowić pytania zawarte w wystąpieniu Stowarzyszenia z dnia 26 marca 2020 r. oraz uzupełnić je w kontekście zaprezentowanych parametrów bezpieczeństwa poprzez uzyskanie informacji, czy wymienione w komunikacie Prokuratury Krajowej z dnia 27 marca 2020 r. środki ochrony osobistej spełniają wskazane kryteria i czy są adekwatne do stanu zagrożenia, także w kontekście treści wskazanych powyżej przepisów kodeksu pracy.
Nadto skoro Zastępca Prokuratora Generalnego swym poleceniem zobowiązuje kierowników jednostek do polecenia używania przez pracowników (a więc również prokuratorów) rękawiczek (prawdopodobnie jednorazowych) oraz zabezpieczenia odpowiednich środków ochrony indywidualnej – to ponownie zasadnym jawi się pytanie, czy Prokuratura Krajowa jest w posiadaniu danych o rzeczywistych ilościach i jakości dostępnych środków ochrony osobistej w podległych jednostkach.
Jednocześnie czy Prokuratura Krajowa wskazała, gdzie szefowie jednostek mogą te środki uzyskać (nabyć) celem realizacji założonego obowiązku. Wydaje się oczywistym, że takie dane powinien pozyskać specjalny zespół prokuratorów powołany w Prokuraturze Krajowej. Zespół ten winien również natychmiast podjąć konieczne uzgodnienia, celem ustalenia listy „bezpiecznych dla prokuratorów” Zakładów Medycyny Sądowej, spełniających zakreślone w wytycznych krajowych konsultantów kryteria, które znalazły częściowo swe odzwierciedlenie także w poleceniu z dnia 1.04.2020 r. Niedopuszczalnym jest przerzucanie tego obowiązku wyłącznie na kierowników poszczególnych jednostek. Problem braku takich placówek ma bowiem charakter systemowy i wymaga odpowiednich i niezwłocznych decyzji na szczeblu centralnym.
Zagadkowym w treści polecenia pozostaje także sformułowanie „zabezpieczenie pracowników mających styczność z korespondencją wpływającą w formie papierowej”. Jakie to ma być konkretnie zabezpieczenie i czy przed zagrożeniami związanymi z taką korespondencją nie powinni być „zabezpieczeni” również prokuratorzy i czy w tym kontekście aby na pewno wystarczające jest używanie przez wszystkich rękawiczek i nie należało zobowiązać pracowników do noszenia maseczek, czy też „dezynfekowania” takiej korespondencji?
Należy także zaznaczyć, że podejście poszczególnych kierowników powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników jest na terenie kraju różne. Są jednostki, w których w miarę możliwości organizuje się pracę i zabezpiecza niezbędne środki w sposób mogący dawać poczucie bezpieczeństwa. Niestety są też takie, w których pytania o należyte zabezpieczenie pracowników kończą się skierowaniem pytających do wykonywania czynności w ramach dyżurów sekcyjnych, a środków ochrony nie zapewnia się w dalszym ciągu i jednocześnie wprowadza się obowiązek sporządzania tygodniowego wykazu zużytych środków (np. Prokuratura Okręgowa w Warszawie).
Jednocześnie wręcz rażącym jest zaniechanie wskazania zasad, jakimi należy kierować się w zakresie zdawania zużytych środków ochrony osobistej. W danym zakresie nie sposób doszukać się w wydawanych poleceniach, wytycznych czy zaleceniach Prokuratury Krajowej lub jednostek niższego szczebla odpowiedzi na pytanie, co z takimi środkami należy zrobić, jak, komu i gdzie pracownicy i prokuratorzy zużyte środki winni przekazać, gdzie i jak je składować do czasu ich odbioru przez specjalistyczne firmy. Wypada bowiem wyraźnie zaznaczyć, że zużyte środki ochrony są niewątpliwie odpadem niebezpiecznym i podlegają stosownym regulacjom w zakresie przechowywania, gospodarowania nimi i ich utylizacji.
Stowarzyszenie dostrzega, że podejmowane są zabiegi zmierzające do poprawy sytuacji. Z zadowoleniem przyjmujemy zajęcie stanowiska co do powinności zabezpieczenia bezpieczeństwa prokuratora w trakcie czynności oględzin czy sekcji, co jest pozytywną zamianą w stosunku do poglądu prezentowanego jeszcze parę dni wcześniej w treści komunikatu Prokuratury Krajowej z dnia 27 marca 2020 r.
Niektóre jednak poglądy, wskazania i zapisy polecenia Zastępcy Prokuratora Generalnego z dnia 1 kwietnia 2020 r. budzą zasadnicze wątpliwości. W szczególności polecenie jak najszerszego stosowania przesłuchania na odległość w trybie wideokonferencji podejrzanego i ogłoszenia mu w tym trybie zarzutów nie znajduje podstawy prawnej w obowiązujących przepisach kodeksu postępowania karnego. Nadto prokuratury rejonowe nie dysponują urządzeniami do realizacji takich czynności, co być może umknęło uwadze Prokuratora Krajowego lub powołanych w dniu 24 marca 2020 r. członków Zespołu do spraw koordynacji działań w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury w celu przeciwdziałania epidemii COVID-19.
Także praktyczne wykorzystanie takiego sposobu procedowania jest wątpliwe. Nie sposób znaleźć uzasadnienia dla „zdalnego” ogłoszenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów w sytuacji, gdy przepisy kodeksu postępowania karnego nie zezwalają na wykonanie w tym trybie czynności przesłuchania podejrzanego. Podobnie wątpliwości budzi sugerowana w tym samym trybie czynność przesłuchania przed sądem na etapie postępowania przygotowawczego. Nie zostały wskazane żadne ustalenia co do sposobu przeprowadzenia i zorganizowania takiej czynności, a w szczególności nie określono, czy sąd ma w tym zakresie wypracowane jakieś zasady bezpieczeństwa, kto organizuje taką czynności (sąd czy prokurator), kto jest zobowiązany dostarczyć środki ochrony indywidualnej oraz kto je ma w czasie czynności otrzymać: przesłuchiwany, przesłuchujący, protokolant, informatyk, osoba obsługując urządzenia itd. Nadto nie sposób z treści wydanego polecenia wyinterpretować, kogo zaproponowane przesłuchanie i proponowane rozwiązanie ma dotyczyć: czy tylko świadków np. przesłuchiwanych w trybie art. 185 a-b k.p.k., czy też ma być stosowane w innych przypadkach, a jeśli tak to jakich.
Stowarzyszenie Prokuratorów Lex Super Omnia ponownie więc domaga się zapewnienia dla prokuratorów i pracowników prokuratur bezpieczeństwa przy wykonywaniu czynności służbowych i odpowiedzi na wskazane powyżej, a także zgłaszane uprzednio, pytania oraz rozwiania wskazanych wątpliwości.
Zarząd Stowarzyszenia Prokuratorów Lex Super Omnia